از نظر منطقی اگر نگاهی به وضعیت اقتصادی استان بیندازیم در می یابیم که با وجود همه تلاش های انجام شده و پیگیری هایی که همچنان انجام می شود، استان به دلیل ساختار اقتصادی که دارد نتوانسته ارزش افزوده تولیدات خود را بالا ببرد و این ارزش افزوده کم در نهایت منجر به کاهش درآمد سرانه استان در مقایسه با میانگین کشوری شده است.
به ازای هر نفر در استان چقدر درآمد وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال باید در ابتدا در آمد سرانه استان بررسی شود، اما این موضوع که درآمد سرانه چیست و وضعیت این شاخص در استان چگونه است مقوله ای گسترده و مهم است. بر اساس تعاریف موجود درآمد سرانه عددی است که از تقسیم تولید ناخالص داخلی بر جمعیت به دست می آید و تولید ناخالص داخلی در برگیرنده ارزش مجموع کالاها و خدماتی است که طی یک دوره معین، معمولاً یک سال، در یک کشور تولید میشود، پس معنای سادهتر درآمد سرانه این است که به ازای هر نفر در یک کشور چه میزان درآمد وجود دارد.
خراسان شمالی از استان های کمتر توسعه یافته ای است که تلاش های زیادی هم برای خارج شدن آن از لیست استان های محروم انجام شده است، اعتبارات ویژه مناطق کمتر توسعه یافته جذب شده و تصمیم هایی برای رشد اقتصادی استان گرفته شده است با این حال و با وجود همه تلاش های انجام شده باید گفت که درآمد سرانه استان 65 درصد کمتر از میانگین کشوری است و این امر به دلیل ارزش پایین کالا و خدماتی است که در طول یک سال در استان تولید شده است. در همین رابطه باید افزود، بر اساس اطلاعات و آمار موجود درآمد سرانه هر فرد در استان در یک ماه حدود 500 هزار تومان است این در حالی است که میانگین در آمد سرانه کشور یک میلیون و 200 هزار تومان است.
یک کارشناس اقتصادی با بیان این که درآمد سرانه یکی از شاخص های اصلی سطح رفاه خانوارهاست، می افزاید: درآمد سرانه تا حدودی گویای وضعیت اقتصادی خانوارها و یکی از شاخص های توسعه است.
«درخشانی» با بیان این که رشد اقتصادی بر درآمد سرانه تأثیر مستقیمی دارد، اظهارمی کند: در آمد سرانه به طور عمده وابسته به این است که اقتصاد یک کشور چقدر می تواند درآمد زایی و رشد در بخش سرمایه گذاری داشته باشد.
وی با بیان این که درآمد سرانه نشان دهنده حجم اقتصاد استان است، اعلام می کند: هر چه فعالیت های اقتصادی در استان رونق بیشتری داشته باشد به همان نسبت حجم اقتصاد یا ارزش افزوده هم بیشتر می شود.
وی ابرازمی کند: مهم ترین عاملی که بر افزایش حجم اقتصاد تاثیر دارد موضوع سرمایه گذاری است زیرا سرمایه گذاری منجر به افزایش تولید و افزایش حجم اقتصاد می شود و در این امر باید دانست که سرمایه گذاری به چه شیوه ای افزایش پیدا می کند.
وی با بیان این که سرمایه گذاری زمانی افزایش پیدا می کند که مردم پس انداز داشته باشند، خاطرنشان می کند: هر چه درآمد بالا باشد سهم پس انداز در خانوارها بیشتر و منجر به سرمایه گذاری می شود و در نهایت دوباره روی درآمد خانوارها و درآمد کل استان تأثیر می گذارد.
این کارشناس ادامه می دهد: با وجود این که گفته می شود نقطه قوت استان کشاورزی است باید گفت از نظر اشتغال کشاورزی بیشترین سهم را در استان داراست اما به لحاظ حجم اقتصاد و ارزش افزوده کشاورزی استان حدود 20 درصد حجم اقتصاد را شامل می شود در حالی که 40 درصد اشتغال در این بخش است
وی با بیان این که بهره وری در بخش کشاورزی استان پایین است، ادامه می دهد: اگر کشاورزی را هدف افزایش بهره وری قرار دهیم، اولویت اول استان است اما قرار دادن کشاورزی با وضعیت کنونی به عنوان اولویت اول مناسب نیست.
وی اعلام می کند: کشاورزی در وضعیت کنونی یکی از عوامل پایین بودن درآمد سرانه استان است، زیرا بهره وری نیروی کار این بخش پایین است و این امر در دو منظر تهدید و فرصت می تواند قلمداد شود.
وی می افزاید: فرصت موجود در این بخش، احیای مکانیزاسیون، ترویج و آموزش و دیگر موارد مرتبط با این حوزه است و تهدید، ادامه کار با وضعیت کنونی است.
وی با اشاره به انقلاب و موج سوم در اقتصاد، اعلام می کند: بسیاری از فعالیت های بخش خدمات هم به لحاظ اشتغال زایی و هم به لحاظ سرمایه ای که نیاز است شرایط بسیار مناسبی دارند زیرا برای سرمایه گذاری در صنایع سرمایه بر، مشکلاتی مانند مصرف زیاد آب و آلودگی محیط زیست وجود دارد در حالی سرمایه گذاری در بخش خدمات به ویژه تجارت الکترونیک و کسب و کارهای آی تی این مشکلات وجود ندارد و با سرمایه گذاری اندک می توان اشتغال زایی کرد.
«درخشانی» ادامه می دهد: صنایع سرمایه بر زمانی سود ده هستند که صنایع پایین دست آن هم وجود داشته باشد اما بخش خدمات علاوه بر گسترده بودن، سرمایه اندکی هم نیاز دارد.
وی اضافه می کند: ارزش افزوده بخش کشاورزی به دلیل خام فروشی و خروج بدون فراوری محصولات پایین است و آن نوع از کشاورزی دارای ارزش افزوده است که مکانیزه و تولید انبوه داشته باشد.
وی با بیان این که باید به سمتی برویم که وضعیت کنونی کشاورزی بهینه سازی شود، اظهارمی کند: به جای کشت گیاهان خاص و تخصیص منابع آبی جدید باید از کشت های جدید خودداری کرد و بهره وری را افزایش داد.
در همین باره معاون برنامه ریزی سازمان برنامه و بودجه خراسان شمالی با بیان این که درآمد سرانه به معنای مجموع ارزش کالا و خدماتی است که در یک سال به طور متوسط توسط هر نفر در استان تولید شده است، می افزاید: درآمد خانوارها جزئی از درآمد و تولید سرانه استان است و مترادف با درآمد سرانه خانوارها نیست.
«مصطفی عربی» با بیان این که بر اساس آخرین آمار اعلام شده در سال 93، در آمد سرانه هر نفر در سال مورد نظر 83 میلیون ریال است، اظهارمی کند: استان رتبه 26 را در کشور دارد و درآمد سرانه کشور به طور متوسط 147 میلیون ریال است.
این مقام مسئول با بیان این که این آمار نشان می دهد که استان به طور نسبی در بخش تولید ضعیف است، ادامه می دهد: جایگاه 26 استان در درآمد سرانه کشور نشان دهنده توان اقتصادی استان است و به نوعی نرخ رشد اقتصادی با تغییر این متغیر محاسبه می شود.
وی با اشاره به وضعیت درآمد خانوارها در استان، اعلام می کند: درآمد خانوارهای شهری در استان 238 میلیون ریال در سال است که این رقم برای کشور 279 میلیون ریال است اما درآمد خانوارهای روستایی در استان 120 میلیون ریال در سال و در کشور 160 میلیون ریال است که نشان دهنده فاصله زیاد درآمدی این خانواده ها با میانگین کشوری است.
وی با بیان این که استان رتبه 5 جمعیت روستایی کشور را دارد، اظهارمی کند: 43.7 درصد جمعیت استان روستایی هستند و وضعیت درآمد روستایی های استان مناسب نیست.
وی با اشاره به این که خراسان شمالی بیشترین جمعیت شاغل در بخش کشاورزی را دارد و حدود 40 درصد جمعیت استان در بخش کشاورزی فعال هستند، ابرازمی کند: بخش کشاورزی استان بخش غالب در اشتغال استان است اما مشکل اصلی این است که درآمد بخش کشاورزی، درآمد معیشتی است که این امر هم به دلیل پایین بودن بهره وری بخش کشاورزی، خام فروشی و نبودن شبکه توزیع ایجاد شده است.
وی ادامه می دهد: با وجود این که نرخ بیکاری در سال 95، 12.1 درصد بود اما اشتغال ناقص زمانی استان 18 درصد بود یعنی عملا تعداد بیشتری از جمعیت استان زیر 44 ساعت در هفته کار می کردند.
«عربی» در بخش دیگری از سخنان خود، ادامه می دهد: بخش خدمات ارزش افزوده بالایی دارد با این حال این بخش در استان گسترده نیست و خدمات نوین هم در بخش صنعت و کشاورزی توسعه پیدا نکرده است و خدمات استان محدود به اصنافی است که کسب و کارهای معمول را دارند.
وی با بیان این که در اقتصاد بخشی به عنوان چرخه اقتصادی وجود دارد که نشان می دهد گردش مالی به درستی انجام می شود یا نه، ادامه می دهد: یکی از اتفاق هایی که موجب پایین بودن درآمد استان شده این است که منابع مالی استان از چرخه اقتصادی خارج می شود و به معنای دیگر نشت منابع مالی بیش از تزریق این منابع در استان است که منجر به رکود فعالیت ها و کاهش درآمد مردم شده است.وی با اشاره به این که تجهیز منابع در استان به خوبی انجام نمی شود، تصریح می کند: ساختار نظام پولی ما این گونه است و مردم هم عمدتا به دلیل رونق نداشتن کسب و کارها، پول خود را در بانک های خصوصی سپرده گذاری می کنند و این منابع هم در استان سرمایه گذاری نشده و به جای سرمایه گذاری از استان خارج شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که ورود سرمایه در استان هم ضعیف است، اضافه می کند: در بخش صنعت هم در استان فقط صنایع مادر وجود دارند و صنایع کوچک و متوسط شکل نگرفته اند و تنها رشته های خاص و با تکنولوژی پایین و توان اقتصادی ضعیف فعالیت می کنند.
وی درباره ارتباط درآمد سرانه با شکاف طبقاتی اعلام می کند: نداشتن درآمد موجب پایین آمدن سطح رفاه در استان شده است و می توان گفت مردم به سیستم بانکی بدهکار هستند.
وی ادامه می دهد: خانوارها به 10 گروه تقسیم شده اند که دهک اول پایین ترین سطح درآمدی و دهک دهم بالاترین سطح درآمدی را دارند. در استان هم بین ثروتمندترین و کم توان ترین فرد از لحاظ مالی اختلافی وجود دارد که این اختلاف بر اساس نتایج یک طرح 14 برابر است به معنای دیگر ثروتمندترین فرد در استان 14 برابر کم توان ترین فرد از نظر مالی، درآمد دارد.
وی اظهارمی کند: شکاف طبقاتی در کشور 17 برابر است و این شاخص در استان وضعیت بهتری دارد و راهکار افزایش سرانه درآمد استان هم تزریق پول، رونق اقتصادی و رفع مسائل مطرح شده، است.