فرهنگ شفاهی، در حاشیه
تعداد بازدید : 179
دفتر بی قافیه ترانه سرایی محلی
مرتضوی
ترانه های محلی، بخشی از میراث فرهنگی تلقی می شوند که ریشه در اعتقادها و باورهای یک ملت دارند و از دانش، اندیشه و عواطف انسانی سرچشمه می گیرند. در واقع باید گفت ترانه ها بخش جذاب و شیرین ادبیات شفاهی هستند و در مجموعه فرهنگ عامه همان جایگاهی را دارند که شعر در ادبیات رسمی از آن برخوردار است و به واسطه این که از دل برمی آیند لاجرم بر دل می نشینند.
اگرچه این گونه ادبی در سال های اخیر جای خود را به خوبی در میان علاقه مندان باز کرده اما این حرکت در خراسان شمالی که گنجینه ای از فرهنگ هاست هنوز نوپاست و به نظر می رسد برای رونق این گونه ادبی در استان و فراگیری آن در میان قومیت های مختلف علاوه بر فعالیت علاقه مندان باید محافل ادبی نیز به این مهم توجه داشته باشد تا شاهد حفظ و جریان رو به رشد این فرهنگ شفاهی باشیم.
«حسن اسعدی» استاد زبان و ادبیات فارسی با بیان این که آثار مکتوبی در زمینه ترانه سرایی کرمانجی وجود دارد و سروده ها و ترانه های گذشته را به امروز رسانده است، اظهار می کند: در قوم تات این معنا هنوز به صورت مکتوب در نیامده ضمن این که ترانه ها و سروده های مردمی بیشتر بین سالمندان رایج است تا جوانان.
وی از دلایل پرداخته نشدن به ترانه سرایی را عمومی شدن سواد و گسترش فضای مجازی با تکیه بر زبان معیار و فاصله گرفتن از گویش ها و زبان های محلی می داند و بیان می کند: رشد رسانه های گروهی که مجال گفتمان میان کوچک ترها و بزرگ ترها را که درگذشته وجود داشت، گرفته، بر این مسئله تاثیر گذاشته است.
وی تغییر دل مشغولی ها و دغدغه های زندگی نسبت به گذشته را از دیگر عوامل اثر گذار بر کم رنگ بودن ترانه سرایی محلی بیان می کند و می افزاید: امروز زندگی با سرعت زیاد در حال تغییرو تحول است و این مسئله بسیاری از خرده فرهنگ ها، زبان ها و گویش ها را در خود هضم می کند.
وی یکی از بهترین راه ها برای نجات ترانه سرایی محلی را ورود این مسئله به پایان نامه های دانشجویی ذکر می کند و معتقد است: مراکز فرهنگی باید به دانشگاه ها پیشنهاد دهند تا این مقوله جمع آوری شود.
وی با اعتقاد به این که علاقه مندان به سرودن ترانه های محلی به ویژه تاتی و ترکمنی مشغول هستند اما آثاری ارائه نداده اند، تصریح می کند: دلیل پیشتاز بودن قوم کرمانج در ترانه سرایی محلی به واسطه فراهم بودن زمینه برای این قوم است که اختصاص برنامه های رادیویی در زمره این امتیازهاست.
«اسعدی» جریان ترانه سرایی در خراسان شمالی را امیدوارکننده نمی داند و می گوید: لازم است این مسئله بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
«صادق آدینه» در زمره ترانه سرایان حرفه ای است که ترانه سرایی را مقوله ای دشوار می داند و بیان می کند: برخورداری از دانش موسیقی و توجه به ظرایف ترانه ضروری است.
وی با بیان این که گسترده شدن دایره مخاطب کار را سخت می کند، می افزاید: توجه به ژانر ترانه سرایی بسیار مهم و قواعد فاخر، فولکلوریک و جوان پسند با یکدیگر متفاوت است و باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی که تاکنون آثار متعددی را از خود بر جا گذاشته، بر این باور است که افراد باید تسلط کافی در زمینه شعر داشته باشند و با موسیقی بیگانه نباشند زیرا گاهی باید بر مبنای یک ملودی ترانه سرایی کرد، بنابراین تخصص لازمه کار ترانه سراست.وی به وعده راه اندازی شورای شعر و موسیقی در استان از سوی صدا و سیمای خراسان شمالی در چند سال گذشته می پردازد و اضافه می کند: شاهد هستیم خیلی از آثار که ابتدایی ترین اصول مسائل ادبی در آن ها رعایت نشده است، پخش می شوند.
از نگاه او از آن جایی که خراسان شمالی، گنجینه فرهنگ هاست، ضرورت پرداختن به ترانه های محلی با گویش های مختلف احساس می شود و لازمه آن فعالیت بیشتر علاقه مندان به این گویش هاست.
وی تاکید می کند: برای تقویت این حوزه نیازمند انجمن های شعر محلی در قالب انجمن ترانه سرایی هستیم.
یکی از فعالان ادبی و فرهنگ عامه استان، از این که شاعران انگشت شماری در استان به ترانه سرایی می پردازند، سخن می گوید و بر این باور است: همچنان نیازمند بسترسازی مسئولان فرهنگی استان برای رشد و شکوفایی این گونه ادبی به منظور حفظ اصالت های موجود زبانی هستیم.
وی می افزاید: توجه به غنای مفاهیم ترانه ها در کنار اهمیت آهنگ ها می تواند جایگاه ترانه های محلی استان را تقویت و بیش از گذشته در کشور مطرح کند.