گروه سینما و تلویزیون- پخش مسابقه «جوکر» ایرانی ٢٢ فروردین بعد از ٢٠قسمت (٥فصل و هر فصل 4 قسمت) به پایان رسید؛ البته قرار است فینال آن در دو فصل و با حضور نفرات منتخب فصل هاى قبلی ساخته و پخش شود. این برنامه بومی سازی شده یک برنامه خارجی است که توسط «احسان علیخانی» ساخته شد. شرکت کنندگان جوکر باید بقیه را بخندانند اما خودشان نخندند و همین مسئله باعث خلق کلی لحظات بامزه و خنده دار شده است. در هر قسمت از مسابقه «جوکر» هنرمندان مطرحی که اکثراً بازیگر هستند حضور دارند که با یکدیگر بر سر نخندیدن رقابت می کنند. در این میان «سیامک انصاری» چهره ثابت، مجری و داور مسابقه است. در این مسابقه 8 شرکت کننده حضور دارند و در صورتی که هر یک از شرکت کنندگان بخندند از مسابقه حذف می شوند و جایزه بزرگ مسابقه را از دست می دهند. در این بین، «سیامک انصاری» به همراه 40 دوربین کوچک و بزرگ در محیط برگزاری مسابقه تمام شرکت کنندگان را زیر نظر می گیرد تا اگر نشانه هایی از خنده آن ها مشخص شد، بلافاصله به او در مرحله اول کارت زرد و بعد کارت قرمز نشان دهد تا از مسابقه حذف شود.
نکته جالب این که در طول مسابقه نیز شرکت کنندگانی تحت عنوان «زامبی» وارد مسابقه می شوند تا بتوانند دیگران را بخندانند با این تفاوت که آن ها خودشان می توانند بخندند و همین موضوع کار را برای شرکت کنندگان دیگر سخت می کند.
مهم ترین ویژگی که باعث محبوبیت این مسابقه شده این است که بازیگران در آن به صورت بداهه و براساس خلاقیت های فردی تلاش می کنند تا دیگران را بخندانند. این تلاش برنامه ریزی نشده اغلب با واکنش های ناخودآگاه همراه است که تماشای آن می تواند برای تماشاگران جذاب باشد.
ترکیب چهره های سینما و تلویزیون و فضای مجازی بر جذابیت های این مسابقه افزوده است.
تماشای اتفاقات خندهدار و نخندیدن، کار سادهای نیست. در این برنامه از هنرمندان خواسته شده به مدت ۶ ساعت در هر نقشی که میخواهند بازی کنند، هرچه میخواهند بگویند و هر رفتار و احساسی که دارند بروز دهند ولی قانون بازی یکی از مهمترین غریزههای انسانی را که خنده است در تمام لحظات، ممنوع کرده است.
آغاز از سرزمین «آفتاب تابان»
نقطه آغازین این بازی از سرزمین «آفتاب تابان» یعنی ژاپن شروع شد. سال ۲۰۱۶ بود که یک کمدین ژاپنی به نام «هیتوشی ماتسو موتو» تصمیم گرفت 10 نفر را یک جا جمع کند؛ کمدین هایی که باید میخنداندند، به شرطی که خودشان نخندند. سخت بود اما برنامه خوب مورد استقبال قرار گرفت و به بقیه کشورهای دنیا سرایت کرد. استرالیا، آلمان، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، هند و مکزیک مقصد بعدی این برنامه بودند. عضو جدید این گروه ایران بود که به نظر می رسد توانسته رضایت تماشاگران ایرانی را به همراه داشته باشد.شبکه نمایش خانگی ظرفیت خوبی برای ساخت برنامههای ترکیبی و مسابقات مختلف دارد؛ ظرفیتی که البته در ساخت آثاری همچون «هم رفیق» و «پیشگو» با استقبال چندانی همراه نشد. این که چرا از «تاک شو»ها (برنامه های گفت و گو محور) در ایران چندان استقبال نمی شود میتوان دلایل مختلفی را برای آن ذکر کرد، اما استقبال نکردن مخاطبان از برنامههای گفتوگو محور با حضور چهرههای مطرح در حوزههای مختلف هنری و ورزشی به یک عامل مهم وابسته است و آن هم گرفتار شدن در دام تکرار است که گریبان چنین برنامههایی را گرفته است. در تلاشهای تاک شوهایی مانند «شب آهنگى» در فضای امروز مخاطب بیش از آن که شنیدن گفتههای تکراری هنرمندان برایش جذابیت داشته باشد به دنبال وجه دیگری از تکمیل پازل کنجکاوی برانگیز ذهن است. در این رهگذر استفاده از ترفندهای ساخت مسابقه و درگیر کردن سلبریتیها به رونق بیشتر برنامهها میانجامد، اتفاقی که «سعید ابوطالب» با ساخت «رئالیتیشو»هایی همچون «شام ایرانی» و «شبهای مافیا» رقم زد و باعث درگیری بیشتر مخاطبان با مسابقهها شد تا راز و رمز بیشتری از هنرمندان مورد علاقهشان را کشف کنند.
اساساً ساخت برنامهای همچون جوکر که در چند کشور در حال اجراست بر اساس این ایده شکل گرفته است که مخاطب تا چه میزان میتواند به درونیات یک چهره مطرح نزدیک شود و روی دیگر چهرههایی که سالها در ذهن مخاطب ثبت شده است چطور تغییر میکند.
بازی تضادها
جوکر بازی تضادهاست. اساس طنز هم از تضاد میآید، این که در یک بازه زمانی 6 ساعته شاهد ترفندهایی از سوی بازیگرانی باشید که خندیدن شان موجب باخت شان میشود میتواند موقعیت ویژهای را ایجاد کند.
جوکر به مخاطب یادآوری میکند که جلوگیری از یک غریزه مهم مثل خندیدن تا جایی امکانپذیر است که به ضد خود تبدیل نشود. برای همین واکنش بازیگرها در لحظاتی از بازی همراه با عصبانیت است زیرا برای رد یک حس باید سراغ حواس دیگر در ذهن رفت. در یکى از فصل هاى این مسابقه وقتی «بیژن بنفشهخواه» ترقه زد واکنش دیگر شرکتکنندهها به جای خنده رفتارهای عصبی بود. اتفاقی که در دیگر لحظات جوکر تکرار میشود. در جایی از برنامه حتی «امیرمهدی ژوله» خودش را به خواب میزند تا با این ترفند ذهنش را از فضای داخل برنامه جدا کند که به نظر تمرین خوبی است، اگر هر مخاطبی بتواند روی ذهن خود متمرکز شده و کاری را انجام دهد که در آن لحظه به نفع او است. همین جمع تضادها در رفتار شرکتکنندههاست که باعث میشود در مقاطعی رفتارهایی از آنها سر بزند که ناخودآگاهشان برای شان ایجاد کرده است. واکنش «غلامرضا نیکخواه» در قسمت بازی «بغلی بگیر» دقیقاً از همین نقطه نشأت میگیرد، این که ذهن در جایی که قرار است جلوی خنده را بگیرد فرمانی به زبان میدهد که کلمات را پس و پیش ادا کند و یک موقعیت به شدت خنده دار را تشکیل دهد.بازیکنان در مسابقه جوکر، نتایج سرکوب کردن غریزه خندیدن را به نمایش میگذارند تا جایی که متوجه میشویم چگونه نادیده گرفتن هیجان خنده و بیتوجهی به آن در لحظه مناسب، منجر به ظهور خشم و عصبانیت در افراد میشود. گزیدن لب، بیرون زدن رگ های گردن، اخم کردن و غیره که بارها از بازیکنان این مسابقه سر میزند، از نتایج سرکوب خنده است. همچنین تضادهایی در رفتارشان دیده میشود که هیچ وقت به صورت آگاهانه از خود نشان نمیدادند. در طول برنامه متوجه میشویم وقتی برای یکی از غرایزشان که خنده بوده مجبور به سرکوب میشوند، کمکم مواردی مثل همدلی، صمیمیت و شور و شوق کم رنگ می شود و حتی برخی افراد آگاهانه به هم نگاه هم نمیکنند.شاید مهمترین خصیصه جوکر را بتوان شناساندن چهره دیگری از هنرمندان مشهور به مردم دانست که در بسیاری از موارد با موردی که در عموم مورد تصور است، تفاوت زیادی دارد.پخش مسابقه جوکر بار دیگر ثابت کرد جهان الگوی استفاده از ظرفیت چهرههای مطرح در جهان در حال تغییر است و میتوان از فضاسازی جدید بهترین بهره را برای جذب مخاطب برد.