طی فقط 2 ماه رخ داد :
تعداد بازدید : 165
خسارت 4.5 میلیارد تومانی سیل به حاشیه رودها ی استان
بهروز- وقتی که رتبه اول وقوع سیلاب را در کشور داشته باشیم، برآورد خسارت های سیل در استان هم با توجه به این رتبه رقم نجومی خواهد شد. سال گذشته خسارت های وقوع سیل در استان نزدیک به 250 میلیارد تومان شد و امسال هم با وجود این که هنوز حدود یک ماه و نیم از آغاز سال گذشته بارها بارندگی ها موجب بروز سیل در مناطق شهری و روستایی شده است.
این در حالی است که به گفته کارشناسان یکی از علل افزایش خسارت های سیل ساخت تأسیسات در حریم رودها و تصرف و کشاورزی در آن است. از سویی کارشناسان حوزه آبخیزداری موضوع ساماندهی، بهسازی، دیواره سازی، پهنه بندی و تعیین حد بستر و حریم، شناسایی نقاط حادثه خیز سیل و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با سیل را مطرح می کنند اما متأسفانه این اقدامات در استان مقطعی انجام شده است و با وجود این که همیشه اعتباراتی هم برای لایروبی و ساماندهی و دیگر اقدامات هزینه شده اما این اعتبارها به دلیل نبود طرحی جامع، کارآیی لازم را ندارند و وقوع سیلاب های متناوب در استان یکی از دلایل این ادعاست و هم چنین جاری شدن آب های بالادست، لایروبی نشدن رودخانه های بزرگ و کوچک، کوچک بودن نهرها و متناسب نبودن این آبراه ها با حجم آب ورودی به هنگام بارندگی از جمله مشکلاتی است که سالانه خسارت های هنگفتی به بخش های مختلف به ویژه بخش کشاورزی وارد می کند.
هم اکنون خراسانشمالی شش هزار و 600 کیلومتر رودخانه و مسیل دارد که دو هزار و 100 کیلومتر آن رودخانه ها و مسیلهای مهم است اما فقط هزار و 600 کیلومتر از رودخانهها و مسیلهای مهم استان مطالعه و حدود حریم و بستر آنها مشخص شده است.
اقدامات پیشگیرانه
برخی از کارشناسان، علل بروز سیل در استان را لایروبی نشدن رودخانه های فرعی و اصلی، کوتاه بودن دیواره، تخریب و تصرف حاشیه رودخانه ها عنوان کرده اند.
در هر حال روند رو به افزایش وقوع سیلاب و خشم طبیعت می طلبد تا رودخانه های استان ساماندهی و این تجربیات تلخ باید موجب شود تا اقدامات پیشگیرانه نظیر لایروبی و دیواره سازی رودخانه ها در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
به گفته یک استاد دانشگاه، مهم ترین مشکلات بخش رودخانه ها، نهایی نشدن مطالعات و ساماندهی آن هاست در حالی که اگر این مطالعات انجام شود بازه های آسیب پذیر مشخص شده و برای اصلاح آن ها طرحی ارائه می شود.«محمد نظری» ادامه می دهد: خروجی دیگر این مطالعات، مشخص شدن حد حریم و بستر این رودخانه هاست که در تعداد زیادی از رودخانه ها نهایی نشده یا اگر شده علایم مشخص کننده آن نصب نشده اند.
این استاد دانشگاه یادآوری می کند: اکنون تجاوز به حریم رودخانه ها و سایر عرصه های آبی بسیار زیاد است و تجاوز به حریم رودخانه ها به عنوان یک عامل اصلی جلوگیری از خروج به موقع آب از عرصه های طبیعی است که باعث خسارات آب گرفتگی در بالادست می شود و از طرف دیگر، زیان دیدن بناها و تأسیسات اجرا شده در حریم و بستر رودخانه ها باعث مشکلات زیادی می شود که لازم است ابتدا حریم ها مشخص شده و سپس نقاط پر خطر تعیین و بودجه و اعتبار لازم برای این منظور در نظر گرفته شود. وی با اشاره به برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه ها می گوید : نظارت و توجه به این مناطق لازم است تا اگر برنامه هایی هم اجرا می شود بتواند بازخورد مناسبی داشته باشد.
ضرورت وجود مدیریت متمرکز
وی لایروبی کردن رودخانه را در جریان طبیعی حرکت آب بسیار مهم می داند و می گوید: با لایروبی شدن رودخانه ، توزیع آب به درستی صورت می گیرد و عرض رودخانه ها تعریض می شود و این امر برای پیشگیری و کاهش خسارات ناشی از سیل با توجه به وقوع سیلاب های متناوب در استان لازم است و این امر اگر در کال پسته و شاهجوب و رودهای باباامان و بش قارداش انجام نشود به طور حتم خسارت های فراوانی بر جا می گذارد و از سویی در اطراف بجنورد، منازل مسکونی وجود دارد که روی جوی های قدیمی و یا حتی در بستر رودخانه ها، ساخته شده است و در این صورت با وقوع هر بارندگی به افرادی که در حریم رودها و مسیل ها زندگی می کنند خسارت وارد می شود.
وی تأکید می کند: مسئولان باید هر گونه ساخت و ساز در حریم رودخانه ها را ممنوع کنند و با شدیدترین برخورد در این گونه تخلفات، از جان و مال عده ای که بدون آگاهی و به دلیل ضعف بنیه مالی به ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم ها روی آورده اند محافظت کنند.
وی احداث مسیل ها و کانال کشی مناسب برای دفع آب های سطحی و آب هایی که با بارندگی جریان می یابد، لایروبی و دیواره کشی مسیل های قدیمی و آزادسازی حریم رودها و بسترها را از جمله اقداماتی می داند که با انجام آن می توان از بروز سیل جلوگیری کرد یا حداقل شدت آن را کاهش داد.
اگر چه بنا بر اظهارات معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، دولت برای احیای رودخانه های کشور برنامه و سیاست مدونی دارد که با تهیه و تدوین طرح جامع مهندسی رودخانه های کشور انجام می شود اما در این رابطه هنوز برنامه ای در استان انجام نشده است.
این در حالی است که اقدامات انجام شده برای لایروبی رودخانه های فرعی و اصلی، دیواره سازی، تعیین و پاکسازی حریم و محدوده رودها کافی نیست.
نقش ساماندهی رودها
به گفته رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی، اراضی زراعی و باغی که در حواشی رودها قرار دارند با خطر سیلاب مواجه اند و هر سال هم وقوع سیلاب خسارت های زیادی به این بخش وارد می کند. نامور با بیان این که رفع تصرف از این اراضی خسارت های سیل را هم کم می کند، می گوید: ساماندهی رودها در بسیاری از مناطق استان می تواند در جلوگیری از بروز سیل اثر مثبت بگذارد و این در حالی است که هم اکنون فقط در نقاط محدودی از رودهای استان این کار انجام شده است و این امر به ویژه برای رود اترک الزامی است. وی با بیان این که از اواخر اسفند ماه سال گذشته تاکنون خسارت های ناشی از سیل در اراضی و روستاهای حاشیه رودها 45 میلیارد ریال بوده است عنوان می کند: خسارت های سرمازدگی، تگرگ و سیل در مجموع 56 میلیارد تومان برآورد شده است. وی بیان می کند: اقداماتی مانند ساماندهی حریم و بستر رودها و لایروبی می تواند در کاهش مخاطرات سیل نقش ویژه ای ایفا کند.
شهر در معرض خطر
در عین حال، مدیر کل مدیریت بحران استانداری هم می گوید: با وجود این که به لحاظ وقوع سیل در سال گذشته رتبه نخست کشور را در ابتدا و رتبه دوم کشور را در انتهای سال داشتیم اما نتوانستیم برای ساماندهی مسیل ها، رودها و سیلاب اعتباری جذب کنیم و مطالعات این بخش هم نا تمام مانده است. عظیمی عنوان می کند: ما مدیریت بین بخشی انجام می دهیم و نمی توان از این محل اعتباری برای این موضوع دریافت کرد. وی مهم ترین نقاط درگیر با وقوع سیل را در سال جاری لوجلی و شیروان بیان و می افزاید: در این دو شهر 44 و نیم و 30 میلی متر باران بارید. وی با بیان این که برخی اقدامات در سال های قبل انجام شده که شهر را با مخاطره مواجه می کند، می افزاید: اگر بارندگی های بزرگی مانند آنچه در غرب کشور اتفاق افتاد داشته باشیم در کال پسته با مشکل مواجه می شویم و هم چنین در پارک آفرینش که در خندق ساخته شده خطر مردم را تهدید می کند.
فقط 69 کیلومتر لایروبی و بازگشایی
این موارد در حالی مطرح می شود که به گفته معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقه ای خراسانشمالی هم فقط حریم و بستر 58 کیلومتر از رودخانههای این استان در سال گذشته تعیین شده است. نعیمی هم چنین بیان می کند: تا قبل از تشکیل شرکت آب منطقهای خراسانشمالی، 55 کیلومتر و از زمان تشکیل این شرکت در اوایل سال 1385 تاکنون، هزار و 600 کیلومتر از رودخانهها و مسیلهای مهم استان مطالعه و حدود حریم و بستر آنها مشخص شده است و هم چنین در یک سال گذشته حدود حریم و بستر 80 کیلومتر از رودخانههای مهم سطح استان اعلام عمومی شده است. وی روند کاهش اعتبارات مطالعه و ساماندهی حریم و بستر رودخانههای استان را مشکل اصلی پیش رو در سالهای اخیر عنوان و تصریح می کند: تخصیص اعتبار برای ساماندهی مسیلها بسیار ضروری است.«نعیمی» با اشاره به مسیلهای اصلی شهر بجنورد و دیگر نقاط و کانونهای سکونت جمعیت در استان و مخاطرات سیل خواستار توجه بیشتری برای تخصیص اعتبار برای ساماندهی مسیلها می شود و می افزاید: مکان، طول مسیلها و میزان اعتبار مورد نیاز برای ساماندهی این مسیلها از طریق مکاتبات و گزارشهای رسمی به دستگاههای مسئول اعلام شده است. وی از ساماندهی فقط 37 کیلومتر از رودخانه های خراسان شمالی از ابتدای تشکیل استان تا کنون خبر می دهد و تصریح می کند: اگرچه ساماندهی 400 کیلومتر از رودخانه های استان در اولویت قرار گرفته است اما به علت کمبود اعتبار تا کنون 37 کیلومتر از این مسیر، ساماندهی شده که این میزان معادل کمتر از 10درصد از طول رودخانه هایی است که در اولویت ساماندهی قرار گرفته اند و این در حالی است که طول رودخانه ها در این استان 6هزار و600 کیلومتر است و دو هزار و100 کیلومتر از رودخانه ها و مسیل های مهم به شمار می آیند و هم چنین برای جلوگیری از مخاطرات سیل 650 کیلومتر از رودخانه های استان نیاز به بازگشایی و لایروبی دارند که از این طول هم ، فقط 69 کیلومتر لایروبی و بازگشایی شده است.
اعتبار نیست
وی با بیان این که ساماندهی هر کیلومتر از رودخانه ها به یک و نیم میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد می گوید: با این وجود تخصیص اعتبار به این بخش در سال های 92 و 93 صفر بود و در سال 94 نیز 550 میلیون تومان اعتبار برای مطالعه و اجرای طرح های ساماندهی رودخانه های استان مصوب شده است که از این رقم، 50 میلیون تومان فقط برای پرداخت بدهی 400 میلیون تومانی به مشاور طرح مطالعاتی منظور شده است.
گفته می شود تصرف حریم و بستر رودها برای کارهای عمرانی و کشاورزی یکی از عوامل ایجاد سیلاب ها و طغیان رودهاست و قطعات زیادی از اراضی کشاورزی در حریم رودهایی مانند اترک قرار گرفته است.در این مورد روابط عمومی شرکت آب منطقه ای بدون ذکر منبع، اطلاعاتی را در اختیارمان قرار می دهد. کارشناس این دفتر می گوید: تا کنون 252 مورد تصرف شناسایی و 214 اخطاریه هم صادر شده است. هم چنین 4 مورد از این موارد با دادن اخطار رفع حریم شده و برای بقیه موارد هم پرونده تشکیل شده است.
خطر در کمین است
در حالی که خطر سیل هر لحظه بجنورد را تهدید می کند برخی اقدامات پیشگیرانه می تواند به کاهش این خطرات بینجامد اما این اتفاق نیفتاده است. از سویی با اختصاص چند میلیارد تومان برای اجرای طرح های مهندسی رودخانه ها و لایروبی و اجرای طرح هایی مانند دیواره سازی می توان از بروز خطراتی که گاه با شدت هم همراه است و از غرامت های چند میلیارد تومانی جلوگیری کرد اما به نظر می رسد در استان همیشه زنگ های خطر دیر به صدا در می آیند و یا به سختی شنیده می شوند.
افشره
رتبه اول وقوع سیل را در کشور در سال گذشته به خود اختصاص دادیم و این در حالی است که با توجه به این خطر مهم، اقدامات پیشگیرانه می تواند مهم ترین راه کاهش خسارت های سیلاب ها باشد، اقداماتی مانند ساماندهی رودها، امسال هم با وجود این که هنوز یک ماه و نیم از آغاز سال گذشته بارش بارندگی ها موجب بروز سیل در مناطق شهری و روستایی شده است.این در حالی است که به گفته کارشناسان یکی از علل افزایش خسارت های سیل ساخت تأسیسات در حریم رودها و تصرف و کشاورزی در آن است. از سویی کارشناسان حوزه آبخیزداری موضوع ساماندهی، بهسازی، دیواره سازی، پهنه بندی و تعیین حد بستر و حریم، شناسایی نقاط حادثه خیز سیل و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با سیل را مطرح می کنند اما متأسفانه این اقدامات در استان مقطعی انجام شده است