راه آهن بجنورد- گرگان عمل صفر، وعده ها یک مثنوی
افشره
پروژه احداث راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که می تواند جاده ابریشم را احیا کند بیش از یک دهه قبل مصوب شد تا علاوه بر احیای این جاده، رونق اقتصادی و اشتغال نیروی انسانی را به دنبال داشته باشد و امکان برخورداری از حمل و نقل ریلی را هم برای زائران امام رضا(ع) فراهم کند و از دغدغه اجبار سفر با اتوبوس و یا خودروی شخصی برای مردم گنجینه معرفت ها نیز بکاهد. هرچند در مسیر عملیاتی کردن این مصوبه کارها و تلاش های زیادی صورت گرفت اما سنگ اندازی هایی نیز باعث شد تا این پروژه که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود، متوقف شود و نه تنها به نتیجه نرسد، بلکه بعد از بیش از یک دهه پیگیری، به خانه اول بازگردد.
اکرم اسعدی- پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که حالا به زخمی کهنه بدل شده است، هر چند وقت یک بار با خبرهایی جدید و البته گاهی متعجب کننده، رخ نمایی می کند و روی ریل توجه می آید تا به نتیجه نرسیدن خود را بعد از کشمکش های فراوان به رخ بکشد! با گذشت سال ها از تصویب مصوبه اجرای خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان، هنوز هیچ خبری از عملیاتی شدن این پروژه نیست و هر چقدر طی سال هایی که گذشت این پروژه پیگیری شد، کمتر به نتیجه رسید و حالا پس از این همه پیگیری، این بار رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خبر می دهد آستان قدس که سرمایه گذار ساخت این خط ریلی بود، از این پروژه دردسر ساز، پا پس کشیده و کناره گیری کرده است.
اما داستان چیست و چه چیزی باعث به نتیجه نرسیدن نشست های مشورتی و بحث های مدیران در سطح کلان در رابطه با این پروژه کلان ملی شده و چرا آستان قدس از پروژه پا پس کشیده است؟
داستان از کجا شروع شد؟
پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان که هر روز در قالب مصوبه پیرتر و کهنه تر می شود، تاریخچه ای طولانی دارد. هیئت دولت وقت در سفر استانی به خراسان رضوی در ۲۴ فروردین ماه سال ۱۳۸۵ در مشهد شروع عملیات اجرایی اتصال راه آهن مشهد-گرگان توسط وزارت راه و ترابری را پس از اخذ تایید کمیسیون ماده۳۲ قانون برنامه چهارم توسعه تصویب کرد.
هیئت دولت نهم هم چنین در جلسه استانی خود در سفر به خراسان شمالی وزارت راه و ترابری وقت را موظف کرد نسبت به انجام مطالعه پروژه و تسریع در انجام مطالعات فاز دوم طرح راه آهن مشهد-بجنورد-گرگان در سال ۱۳۸۵ اقدام و پس از اخذ مجوز کارگروه موضوع ماده ۳۲ قانون برنامه چهارم توسعه اعتبار مورد نیاز را در لایحه بودجه سال ۱۳۸۶ پیش بینی کند.
تصویب اختصاص اعتبار مورد نیاز برای شروع عملیات اجرایی راه آهن مشهد-گرگان از مصوبات سفر دولت وقت به خراسان رضوی بود. هم چنین احداث راه آهن مشهد -گرگان نیز یکی از مصوبات سفر استانی هیئت دولت وقت به استان گلستان بود.پس از کش و قوس های بسیار و دیدن فاینانسورهای مختلف بالاخره برای اجرای این پروژه پر اهمیت با یک شرکت چینی قرارداد منعقد شد و آستان قدس هم اعلام کرد با توجه به اینکه تجربه قوی در زمینه راه و راه سازی دارد اگر سهام شرکت مهاب قدس در ازای 15 درصد آورده اولیه سهم دولت به آستان قدس که حدود 600 میلیارد تومان بود واگذار شود حاضر است این پروژه راه آهن را اجرا کند. دولت دهم در سال 91 با این موضوع موافقت کرد و این مصوبه در هیئت تطبیق مصوبات دولت در مجلس تصویب و در روزنامه رسمی هم منتشر شد و دوم خرداد ماه سال 92 رئیس دولت دهم کلنگ آغاز عملیات اجرایی این پروژه را در خراسان شمالی به زمین زد تا ساخت این پروژه از بجنورد به سمت مشهد آغاز شود. قرار بود در فاز نخست اجرا، 20 کیلومتر از این خط ریلی اجرایی شود اما وزیر نیروی دولت یازدهم در این رابطه با این استدلال که مهاب قدس ارزان واگذار شده است، مصوبه دولت قبل را باطل کرد.
این موضوع به قدری کش دار شد که تا دیوان محاسبات، بازرسی کل و قوه قضاییه پیش رفت و معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در مصاحبه خود در رابطه با این خط ریلی گفته بود برای اجرای این خط آهن منتظر تصمیم قوه قضاییه هستیم. «علی نورزاد» افزوده بود: در رابطه با این پروژه بحث ها و دعوایی ایجاد شد و پرونده به قوه قضاییه، دیوان محاسبات و بازرسی کل کشور رفته و به ما هم گفته اند که در حال حاضر تا زمانی که تصمیم نهایی گرفته شود، سکوت کنید تا ما رأی را صادر کنیم.
تاکنون پای ۴ وزارتخانه به این پروژه که تا حالا ۴ بار کلنگ آغاز عملیات اجرایی آن به زمین زده شده، باز شده است. از مهمترین علل توقف این پروژه از سال 92 تاکنون واگذاری سهام مهاب قدس از وزارت نیرو به آستان قدس رضوی و قرارداد وزارت راه دولت دهم با شرکت چینی برای ساخت است؛ قراردادی که در دقایق آخر عمر وزارت راه دولت دهم با شرکت چینی سایناهیدرو بسته شد.
با همه این داستان ها عدهای معتقدند که علت اصلی عدم اجرای این پروژه نواقص و عیوب قرارداد با چینیها نیست بلکه موضوع به واگذاری شرکت مهاب قدس به آستان قدس رضوی بازمی گردد و دولت فعلی معتقد است که دولت دهم قیمت بسیار کمی را برای واگذاری مهاب که قدس به آستان قدس رضوی در نظر گرفته بود. این در حالی است که آستان قدس رضوی شرط کرده بود که راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان را در صورت واگذاری مهاب قدس به این شرکت میسازد و حالا شاید به همین دلیل است که آستان قدس از اجرای این پروژه منصرف شده است.
کناره گیری آستان قدس از اجرای پروژه
در رابطه با آخرین سرنوشت پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی می گوید: آن موقع قرار بود آستان قدس این پروژه را در قبال واگذاری سهام شرکت مهاب قدس به آستان قدس اجرا کند که این اتفاق نیفتاد و در نتیجه آستان قدس از اجرای این پروژه کناره گیری کرد.«محمدرضا رضایی کوچه» با بیان این که این پروژه به خانه اول بازگشت، می افزاید: جلسه های متعددی در رابطه با آن برگزار کردیم و این پروژه حالا جزو پروژه هایی است که وزارت راه و شهرسازی به دنبال جذب فاینانس برای آن است.
منتظر اصلاح قرارداد
در حالی که رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی از کناره گیری آستان قدس از اجرای پروژه راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان خبر می دهد، مدیرعامل شرکت مسکن و عمران آستان قدس رضوی که به سختی حاضر به مصاحبه می شود، می گوید: ما منتظر اصلاح قرارداد هستیم.
«محمدرضا رئیسی» در پاسخ به این پرسش که گفته شده علت کناره گیری آستان قدس، واگذار نشدن سهام مهاب قدس است آیا این موضوع را تأیید می کنید؟ بیان می کند: در رابطه با این موضوع صحبت نمی کنم اما راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان با توجه به این که برای خدمت رسانی به زائران حرم امام رضا(ع) است، برای ما اولویت دارد و البته باید ابتدا راه آهن قزوین- رشت به اتمام برسد و سپس برای آغاز عملیات اجرایی یک خط ریلی دیگر اقدام کرد زیرا دولت آن قدر پول ندارد که بخواهد پروژه ها را همزمان با هم پیش ببرد.وی اظهارمی دارد: راه آهن قزوین- رشت، طبق برنامه پیش بینی شده، تا پایان سال 96 به پایان می رسد و در رابطه با خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان هم یک ماه قبل وزارت راه و شهرسازی تفاهم نامه جدید را به ما اعلام کرد که یکسری اشکال های متنی در آن وجود داشت که گفتند در حال ویرایش متن هستند که منتظر اصلاح آن هستیم.«رئیسی» اطلاعات بیشتری در این باره نمی دهد.
قراری برای لغو قرارداد قبلی
در این رابطه مدیرکل دفتر فنی استانداری خراسان شمالی هم می گوید: 2 هفته قبل در رابطه با راه آهن مشهد- بجنورد- گرگان با حضور محمدزاده معاون وزیر راه نشستی داشتیم که اختلافاتی بین فاینانسور قبلی و شرکت ساخت وزارت راه در متن قرارداد وجود داشت که طبق آن اختیار فسخ قرارداد به فاینانسور داده شده بود که وزارت راه با این موضوع مخالف بود.
«عنبری» می افزاید: توافق سه جانبه ای بین فاینانسور، شرکت ساخت و آستان قدس برای رفع اختلاف ها انجام شد و به نتیجه رسیدند که قرارداد قبلی ملغی و قراردادی جدید منعقد شود بدون اینکه به کسی آسیب برسد.وی تصریح می کند: صورتجلسه مربوط به این موضوع قرار بود امضا شود که در جریان بعد از آن نیستم.
مردم منتظر تعیین تکلیف
این که سرنوشت پروژه خط ریلی مشهد- بجنورد- گرگان با شرایط فعلی به کجا می رسد و پارادوکس به وجود آمده در رابطه با این خط ریلی قرار است چگونه برطرف شود، موضوعی است که نه تنها مردم خراسان شمالی بلکه مسافران و زائرانی که طی سال در این مسیر برای رسیدن به بارگاه امام مهربانی ها تردد می کنند، منتظر تعیین تکلیف و به نتیجه رسیدن آن هستند؛ خط آهنی که می تواند ارتباط ریلی استان را با دیگر استان ها برقرار کند و مزایای این اتفاق خود حکایتی دیگر دارد.